اختلال شخصیت پارانوئید
ویژگی اصلی این اختلال که از اوایل بزرگسالی آغاز می شود، عدم اعتماد و سوء ظن فراگیر نسبت به دیگران است. افراد مبتلا به این اختلال شک زیاد و غیرمنطقی به دیگران و حساسیت زیادی نسبت به رفتار دیگران دارند. از دید دیگران، این افراد بدبین هستند و به سختی به دیگران اعتماد می‌کنند. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند شدیداً بر این باورند که دیگران قصد آسیب زدن و یا فریب آنها را دارند و به همین خاطر معمولاً تمایلی به اعتماد کردن و نزدیک شدن به دیگران را ندارند. می‌گویند فیلسوف معروف آلمانی، نیچه، برخی خصوصیات این نوع اختلال شخصیت را داشت.افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید مایل نیستند اسرار خود را با دیگران در میان بگذارند یا با آنها صمیمی شوند، زیرا می‌ترسند از اطلاعاتی که در میان می‌گذارند علیه خودشان استفاده شود. امکان دارد آنها از پاسخ دادن به سؤال‌های شخصی خودداری کنند و بگویند که این اطلاعات «به کسی مربوط نیست». این افراد از اظهارات محبت‌آمیز یا وقایع خوشایند معانی پنهان تحقیرآمیز یا تهدیدکننده برداشت می‌کنند.
افراد مبتلا به اختلال پارانودید به دیگران کینه می‌ورزند و مایل نیستند توهین‌ها، بی‌حرمتی‌ها، یا تحقیرهایی را که فکر می‌کنند دیگران به آنها کرده‌اند، ببخشند. بی‌حرمتی‌های جزئی، خصومت زیاد را برانگیخته می‌کنند و احساسات خصمانه به مدت طولانی ادامه می‌یابند. آنها همواره نسبت به مقاصد زیان‌بار دیگران هوشیارند، اغلب احساس می‌کنند شخصیت یا اعتبار آنها مورد حمله قرار گرفته یا به شیوهٔ دیگری به آنها توهین شده است. آنها فوراً حملهٔ متقابل می‌کنند و به توهین‌ها با عصبانیت واکنش نشان می‌دهند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به صورت بیمارگون حسود باشند، اغلب بدون دلیل کافی، مشکوک می‌شوند که همسر آنها بی‌وفاست.
از آنجایی که افراد مبتلا به پارانوئید به دیگران اعتماد ندارند، نیاز مفرط دارند که به خودشان متکی باشند و به طور افراطی احساس استقلال داشتن کنند. آنها همچنین نیاز دارند کنترل زیادی بر افراد پیرامون خود داشته باشند. آنها اغلب انعطاف‌ناپذیرند، از دیگران عیب‌جویی می‌کنند و قادر به مشارکت نیستند، هرچند که در پذیرفتن انتقاد از خودشان مشکل زیادی دارند.
علائم
در این اختلال بی اعتمادی و بدگمانی فراگیر نسبت به دیگران باعث می شود انگیزه های آنان بدخواهانه تعبیر شود و حداقل چهار مورد از موارد ذیل در فرد مبتلا مشاهده می شود:
- بدگمانی بی پایه و اساس در باره این که دیگران استثمارگر، آسیب زننده یا فریب کار هستند
- اشتغال های ذهنی با تردیدهای ناموجه درباره وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و آشنایان
- عدم تمایل برای اعتماد به سایرین به علت ترس بی دلیل از این که اطلاعات مغرضانه بر ضد وی به کار خواهد رفت
- یافتن معانی تحقیر آمیز یا تهدید کننده پنهانی در اظهارات بی غرضانه یا رویدادهای معمولی
- کینه جویی پایدار، نبخشیدن اهانت‌ها، بی حرمتی ها، یا بی اعتنایی ها
- احساس این که منش و شهرت آن ها مورد حمله قرار گرفته و تحقیر شده اند و نشان دادن سریع خشم در واکنش به این احساس
- بروز بد گمانی مکرر و بی دلیل درباره وفاداری همسر
- شکل‌گیری و روند اختلال شخصیت پارانوئید
ممکن است اولین بار در کودکی و نوجوانی همراه با گوشه‌گیری، روابط نامناسب با همسالان، اضطراب اجتماعی، پیشرفت کم در مدرسه، حساسیت مفرط، افکار و زیان عجیب‌وغریب و خیال‌پردازی‌های نامتعارف آشکار شود. این کودکان ممکن است «عجیب‌وغریب» یا «غیرعادی» به نظر برسند و مایهٔ سربه‌سر گذاشتن دیگران شوند. در نمونه‌های بالینی، به نظر می‌رسد این اختلال بیشتر در مردان شایع باشد.ژنتیک ممکن است نقش مهمی در این اختلال داشته باشد. تجربه‌های بدرفتاری داشتن در دوران کودکی عامل مهم دیگری است که مبتلا شدن به این اختلال را ممکن است رقم بزنند.
درمان
روان درمانی بهترین روش برای درمان اختلال شخصیت پارانوئید است. افراد مبتلا، مشکلات ریشه‌داری در روابط بین فردی دارند که انجام رواندرمانی را ضروری می‌سازند. درمانگر باید بتواند رابطه خوبی با بیمار مبتلا با اختلال شخصیت پارانوئید برقرار کند. رابطه باید طوری باشد که بیمار بتواند اعتماد کند و احساس مورد مراقبت قرار گرفتن داشته باشد. اما چون اعتماد کردن برای این بیماران خارج از حد تصور آنهاست بنابراین درمان آنها بسیار دشوار است.
رایج‌ترین درمان‌هایی که برای اختلال‌های شخصیت وجود دارد عبارت‌اند از:
- روانکاوی و درمان‌های پویشی
- رفتاردمانی دیالکتیک
- درمان شناختی رفتاری
- گروه‌درمانی
- آموزش روانی
- طرح‌واره‌درمانی
- درمان دارویی
برای افراد مبتلا به پارانوئید استفاده از دارو معمولاً توصیه نمی‌شود چون بیمار تجویز دارو را دلیلی بر آسیب زدن در نظر می‌گیرد. اما می‌توان برای نشانه‌های همراه با پارانویا مانند اضطراب شدید داروهایی مانند دیازپام استفاده کرد. داروهای آنتی سایکوتیک نیز داروهای مؤثری هستند مانند هالوپریدول
