اختلال شخصیتی دوری گزین (اجتنابی)
ویژگی اصلی این اختلال که از اوایل بزرگسالی آغاز می شود، بازداری اجتماعی، احساس بی کفایتی و حساسیت زیاد به ارزیابی منفی می باشد. این اختلال باعث میشود تا افراد مبتلا به آن مدام احساس کمبود و جذابنبودن داشته باشند. آنها بهشدت از تحقیرشدن، پذیرفتهنشدن، نقد و طردشدن میهراسند. آنها تنها به روابطی تن میدهند که مطمئن هستند در آنها دوست داشته میشوند و حتی در روابط بسیار صمیمی نیز برای خود محدودیتهای زیادی قائل هستند.
این افراد معمولا نشانههایی از اختلال اضطراب اجتماعی دارند و در کودکی، طردشدن از سوی خانواده و همسنوسالان را احساس کردهاند و در درون خود معمولا نسبت به رفتارهای شخصی و رفتارهای دیگران مدام با کشمکش روبهرو هستند. همین کشمکشهای درونی مانع از برقراری ارتباطات مؤثر و روان با دیگران میشود. آنها نیز با چرخهای نامطلوب دستوپنجه نرم میکنند: هرچه منزویتر بشوند، بیشتر احساس انفعال و بیعرضگی دارند و هرچه این احساس انفعال بیشتر بشود، منزویتر میشوند.
افراد مبتلابه این اختلال از ناتوانی نسبی شان در برقراری رابطه بی دردسر با دیگران ناراحت هستند که این خود به عزت نفس کم آنها می افزاید و به نوبه خود آنها را نسبت به انتقاد و سرافکندگی حساس تر می کند. این احتمال هم وجود داردکه افراد مبتلابه اختلال شخصیت دوری گزین در موقعیت های اجتماعی مضطرب ترند و برای کنار آمدن با این موقعیت ها از مهارت های اجتماعی ضعیف تری برخوردارند.
علایم
این اختلال الگوی نافذی از حس بی کفایتی و حساسیت به برداشت منفی می باشد که در زمینه های مختلف خود را نشان می دهد، حداقل چهار مورد از موارد نامبرده ذیل در این افراد مشاهده می شود:
- پرهیز از فعالیت های شغلی، تحصیلی جدید و یا مواردی که مستلزم تماس بین فردی زیاد است به علت ترس از انتقاد، عدم تایید، طرد
- عدم تمایل به معاشرت با دیگران مگر این که مطمئن باشند بدون انتقاد مورد پذیرش و محبت قرار می گیرند.
- خودداری از روابط نزدیک به دلیل ترس از شرمندگی و مسخره شدن
- اشتغال ذهنی در مورد انتقاد قرار گرفتن یا طرد شدن در موقعیت های اجتماعی
- بازداری از موقعیت های جدید بین فردی به دلیل احساس بی کفایتی و عزت نفس پایین
- تردید درباره کفایت اجتماعی و جذابیت شخصی به خصوص در هنگام تعامل با افراد غریبه
- اکراه از خطر کردن شخصی یا درگیر شدن در هر گونه فعالیت جدید با احتمال این که موقعیتی پیش آید که باعث خجالت زدگی شود.
درمان
علیرغم محدود بودن پژوهشهای انجام شده دربارهی سایر اختلالات شخصیت، تعداد قابل قبولی از مطالعات کنترل شده در ارتباط با رویکردهای درمانی برای افراد مبتلا با اختلال شخصیت اجتنابی وجود دارد. تکنیکهای رفتاری برای کنترل اضطراب و مشکلات مربوط به مهارتهای اجتماعی موفقیتهایی را نشان دادهاند. از آنجا که مشکلات تجربه شده توسط افراد مبتلا به این اختلال مشابه مشکلات افراد مبتلا به فوبیای اجتماعی است، بسیاری از درمانهای مشابه نیز برای هر دو گروه کاربرد دارد.
در درمان شناختی رفتاری، هدف درمان شکستن چرخهی منفی اجتناب در فرد است. بیمار یاد میگیرد در مورد افکار خودکار و دیدگاههای ناکارآمدش که مخل ارتباط وی با دیگران میشوند به روشنی صحبت کند و غیر منطقی بودن باورهای خود را به عینه مشاهده میکند البته در فضایی حمایتگرانه.